Psorijaza – uzroci, terapija i kako je lečiti

Psorijaza je oboljenje koje se javlja u celom svetu, sa različitom incidencom. Primera radi, u Crnoj Gori ne postoje precizni epidemiološki podaci o broju obolelih, ali vodeći se incidencom u zemljama u regionu i Evropi, pretpostavlja se da je učestalost psorijaze 1 do 2% ukupne populacije.

Psorijaza je oboljenje koje ima izrazito negativan efekat na kvalitet života obolele osobe, pre svega zbog simptoma i manifestacija, koje nisu samo estetske prirode, već u velikom delu sputavaju osobu da normalno funkcioniše, a neretko i trpi brojne druge tegobe, pa i bol.

Koji su simptomi psorijaze?

Psorijaza je jasno uočljiva, a simptomi psorijaze su karakteristični. Psorijaza se najčešće manifestuje na predilekcionim mestima kao što su: poglavina, trup, laktovi, koljena, šake, stopala. Psorijaza se javlja u vidu eritemnih papula i jasno ograničenih plakova koji su prekriveni skvamom. Crvene papule su izdignute promene čiji je promer obično manji od 10 mm i koje se mogu opipati odnosno palpirati. Plakovi su suve, uzdignute, crvene lezije. Skvama ili ljuspa je deo površinskih slojeva epitela koji je nastao usled pojačane keratinizacije.

Promene na nokatnim pločama prisutne su kod 10-30% pacijenata.

Zglobne manifestacije se javljaju kod 30-42% pacijenata, i najčešće se javljaju nekoliko godina nakon promena na koži, ali mogu i prethoditi njima.

Najčešći klinički oblik ispoljavanja psorijaze je hroničan, plak ili stacionarna psorijaza sa gore navedenim i opisanim karakteristikama, dok promene opstaju i traju mesecima, pa i godinama.

Kada se javlja porijaza?

Bolest psorijaza se javlja podjednako kod oba pola.

Najčešće se klinički znaci psorijaze javljaju pre četrdesete godine, dok se kod jedne trećine pacijenata bolest javlja još u detinjstvu.

Početak bolesti je najčešće između 16. i 60. godina kod osoba ženskog, dok se kod osoba muškog pola javlja između 22. i 57. godina. Forme sa ranim početkom pokazuju jaku povezanost sa naslednim faktorima, snažnu povezanost sa određenim HLA markerima, nepredvidiv tok i tendenciju da psorijaza postane generalizovana.

Kožne promene u psorijazi

Psorijaza je hronična, inflamatorna i sistemska bolest i uslovljena genetskim i imunološkim karakteristikama osobe.

Kako nastaje psorijaza?

Psorijaza nastaje procesom koji započinje aktiviranjem keratinocita (ćelija površnog dela kože) različitim stimulusima iz spoljašnje sredine.

Stimulusi mogu biti:

• infekcija
• lek
• trauma
• metabolički
• psihogeni faktori

Tada nastaje antimikrobni peptid koji gradi komplekse sa sopstvenom DNK itako nastaje ciklus koji održava zapaljenje.

Psorijaza i druge bolesti – psorijazni kompleks

Psorijaza je stanje koje treba razumeti i lečiti kao zapaljenje koje nikada nije ograničeno samo na kožu. Zbog toga danas govorimo o terminu psorijazni kompleks.

Ovaj kompleks obuhvata sistemske manifestacije koje se javljaju kod oko 60% pacijenata obolelih od psorijaze, kao što su:

• artritis (upala zglobova)
• metabolički sindrom (povišen krvni pritisak, povišene masnoće u krvi, gojaznost)
• kardiovaskularna oboljenja
• ankilozirajući spondilitis (ubrzano okoštavanje kičmenog stuba)
• ulcerozni kolitis (upala debelog creva)

Ako se ovakva udruženost ranije mogla smatrati slučajnošću ili se pokušavala tumačiti životnim stilom/navikama (konzumiranje cigareta i alkohola, depresija), danas se zna da ove bolesti dele mnoge zajedničke genetske i imunološke faktore i mehanizme.

Postoje brojne kliničke studije i pregledni radovi koji pokazuju da je velika učestalost metaboličkog sindroma kod obolelih od psorijaze koji nisu na sistemskoj terapiji u odnosu na populaciju dermatoloških bolesnika bez psorijaze kojisu iste/slične dobne i polne strukture.

U radovima koji prikazuju rezultate na različitim etničkim grupama, uočena je značajna razlika kod obolelih od psorijaze u odnosu na kontrolnu grupu. Ova razlika je uočena kada su u pitanju povišene vrednosti ukupnog holesterola, triglicerida i LDL i sniženja HDL.

Kada je u pitanju gojaznost, uočeno je značajno češće javljanje povišenja BMI (indeksa telesne mase) kod osoba sa psorijazom, a sama gojaznost smatra se faktorom rizika za nastanak psorijaze. Gojazni češće boluju od težih formi psorijaze. Bolesnici od psorijaze češće boluju od dijabetesa u odnosu na kontrolnu populaciju.

Terapija psorijaze i kako je lečiti

Terapija psorijaze i principi lečenja pacijenata s psorijazom u Evropi, svetu, kao i zemljama u regionu, baziraju se na nekoliko glavnih osnova:

• dugoročnoj kontroli bolesti
• lečenju komorbiditeta
• uticaju bolesti na kvalitet života pacijenata

Postoje blagi oblici i umereni i teški oblici psorijaze, pa samim tim i dva pristupa terapiji.

Opšte je prihvaćeno da se oboleli sa blagim formama leče topijskom terapijom (lokalnom terapijom), a drugi, sa umerenim i teškim formamama, fototerapijom (sistemskom terapijom) uključujući i biološke lekove (pojedinačno ili u kombinaciji).

Od velikog značaja u proceni je i sledeće:

• Da li bolesnik ima i psorijazni artritis?
• Da li su promene lokalizovane na šakama i stopalima?
• Koliko ga promene ometaju u svakodnevnim aktivnostima?
• Koliko promene utiču na psihičko stanje bolesnika?

Oko 80% obolelih od psorijaze ima blago do umereno oboljenje. Psorijaza dlanova i tabana recimo, može se smatrati teškom formom, bez obzira što procentualno može da zahvata maksimalno 4-5% površine. Većinu ovih pacijenata moguće je lečiti lokalnom terapijom, koja je najčešće efikasna i bezbedna.

Lokalna terapija psorijaze zasniva se na primeni kortikosteroida i salicilne kiseline.

Klasična (konvencionalna) sistemska terapija psorijaze obuhvata lekove koji se u poslednjih nekoliko decenija primenjuju u lečenju srednje teških i teških oblika psorijaze, kao i psorijaze rezistentne na lečenje topijskom terapijom.

Takođe, generalizovani pustulozni oblici psorijaze i eritrodermijska psorijaza uvek zahtevaju primenu sistemske terapije. Pored ovih, postoji i biološka terapija psorijaze.

Biološka terapija

U proteklih dvadeset godina terapija psorijaze razvila se u pravcu biološke terapije, u kojoj se primenom inhibitora citokina i molekula koji blokiraju pojedine signalne puteve postiže modifikacija imunskog odgovora i kaskade zapaljenja, a time se postiže i željeni terapijski efekat.

Biološki lekovi modifikacijom imunskog odgovora koriste resurse imunskog sistema domaćina u borbi protiv imunski posredovanih bolesti i karcinoma.

Brojne studije o sigurnosti primene terapije pokazale su da je procenat ozbiljnih infekcija uporediv sa placebom, da je njihova učestalost i učestalost maligniteta niska, da je pojava sporednih efekata stabilna, odnosno smanjuje se sa dužom izloženošću pacijenta leku dok lek nema kumulativni toksičnost.